کد مطلب:24157 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:29

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

چگونه مي توان به حضور قلب دست يافت ؟

حضور قلب در حالات بلند عرفاني و معنوي كاري است در غايت سختي كه سال هاي متمادي و پياپي زمان مي خواهد و فعلا نبايد از خودچنين انتظاري را داشت ولي مي شود اسبابي را فراهم ساخت كه اجمالا درنمازها حضور قلبي و حالات خوشي به دست آورد كه برخي از آنها عبارتنداز : 1- از بين بردن زمينه حواس پرتي و خواطر : بايد در رفتار و گفتار شبانه روزي دقت و مراقبه كرد كه كداميك از آنها فكر و خيال و حواس پرتي راتشديد مي كند مثلا گاهي بحث هاي جدلي سياسي يا غير سياسي خواطرانسان را زياد مي كند و يا كدورت و برخورد با فلان دوست يا فلان خويشاوندحواس انسان را پرت مي كند و دهها مثال ديگر كه در زندگي روزمره بسياري از افراد وجود دارد و از عامل شدت بخش خواطر و حواس پرتي هستندخوب دقت شود كه اگر زمينه اين چناني در زندگي شما وجود دارد برطرف شود اين خود جز مهمترين كارها مي باشد .2- زمينه سازي براي حضورقلب : اين خود چند چيز را مي طلبد : الف ) اقبال قلب : گاهي قلب انسان به انجام يك امر معنوي و عبادي خاصي رغبت و اقبال دارد مثلا دلش مي خواهد نماز بخواند يا فقط دلش مي خواهد الان قرآن بخواند يا دلش مي خواهد الان دعا و فلان مناجات را بخواند يا حتي دلش مي خواهد الان غزل عرفاني و شعر معنادار را بخواند به هر كاري كه قلب تمايل و كشش ونسبت به آن اقبال و نشاط داشت به همان كار پرداخته شود امام علي ( ع ) مي فرمايند : ( ( ان للقلوب شهوه و اقبالا و ادبارا فاتوها من قبل شهوتها واقبالها فان القلب اذااكره عمي ) ) براي دلها خواهش و رو كردن و پشت كردني است پس شما از ناحيه همان خواهش و رو كردن دلها به آنها بدهيد زيرا هرگاه قلب با ناخوشايندي بر كاري واداشته شود كور مي گردد .با رعايت اين دستور قلب با زمزمه هاي معنوي پرورش مي يابد و به آنها انس مي گيرد درسايه اين انس گرفتن قطعا به مرور زمان نمازها هم با حال حضور بيشتري برگزار مي شود .ب ) فراغت بال قبل از نماز : قبل از هر نماز بايد از هر كاري دست كشيد و به مدت تقريبا يك ربع تا نيم ساعت مشغول كاري شد كه افكار و خيالات روزمره صفحه دل را خلوت كند بهترين كار هماني است كه در مورد قبلي توضيح داشته شد به قلبش بنگرد كه به چه چيزي اقبال دارد به همان كار بپردازد اگر قلب به هيچ كاري از امور معنوي رغبت نداشته داراي عللي است كه دو علت آن در دو مورد بعدي روشن مي شود .ج ) نشاطداشتن : منظور از نشاط اين نيست كه انسان خوشحال و خندان باشد بلكه يعني كسالت و بي حالي را از خود دور سازد گاهي در اثر اشتغال روزمره خستگي و كسالت انسان را مي گيرد اين كسل بودن و نشاط نداشتن هم براي خوب عمل كردن مورد قبلي مضر است و قلب كمتر رغبت و اقبال به امورمعنوي پيدا مي كند و هم براي خود نماز خواندن با حضور قلب مضر است امام محمد باقر ( ع ) در قسمتي از روايتي مي فرمايند : ( ( ... و لا تقم الي الصلاه متكاسلا و لا متناعسا...؛ در حال كسل بود و سستي نزديك به خواب ( وخميازه كشان ) به نماز مشغول نشويد ) ) ، ( وسايل الشيعه ، ج 4، ص 677، به نقل از سرالاسرار ) . پس اين نشاط هم بايد در آن چند دقيقه فراغت بال قبل از نماز حفظ شود تا قلب به امور معنوي و حال آور اقبال و توجه كند و هم بايد هنگام خواندن خود نماز حفظ شود .د ) فراغت فكر از شكم : نه انسان بايد در چند دقيقه فراغت بال و نه در حال نماز آنقدر گرسنه باشد كه گرسنگي و سوزش شكم فكر را مشغول سازد و حواس را پرت كند و نه بايدآنقدر سير باشد كه پركردن شكم و سنگيني آن فكر را مشغول سازد هر دوي اينها هم براي مورد ( ( ب ) ) يعني فراغت بال قبل از نماز مضر مي باشد ونمي توان از آن چند دقيقه قبل از نماز خوب استفاده كرد ( و اين همان علت دومي است كه با اين حال شايد قلب به هيچ امرمعنوي اقبال و رغبت پيدانكند ) و هم براي مورد ( ( ج ) ) يعني نشاط داشتن مضر است در واقع اين فراغت فكر از شكم يكي از اسباب ايجاد كننده آن نشاط داشتن مورد قلبي است ولي به دليل مهم بودن آن مستقلا ذكر شد در همان ادامه روايت قبلي مي فرمايند : ( (... ولا متثاقلا فانها من خلال النفاق ... ) ) و نيز با سنگيني و پري شكم به نماز نايست زيرا آن موارد پيش گفته از شكاف نفاق برمي خيزد يعني نماز خواندن با اين حالات ناشي از نفاق است زيرا ظاهرش حكايت از اين مي كند كه توجه به خدا دارد چون به نماز ايستاده ولي باطنش هيچ اقبال وتوجهي به خدا ندارد و اين دوگانگي ظاهر و باطن انسان يعني نفاق براي حفظ نشاط بايد اسبابي را قبل از وقت فراغت بال فراهم كرد از جمله اينكه اگر نيازي به خوابيدن است مقداري استراحت شود و اگر با خوردن مختصرچيزي مثل چند دانه خرما يا ميوه اي يا آب ميوه و ...نشاط حاصل مي شودحتما بايد چنين كرد .ه ) رعايت آداب ظاهري نماز : در رساله هاي علميه بعضي از چيزها را در حال نماز مكروه شمرده اند مثلا نماز خواندن مقابل دري كه باز است يا روبروي عكس و مجسمه چيزي كه روح دارد و كلا تمام چيزهايي كه ممكن است حواس نمازگزار را پرت كند و يا هر چيزي كه باخشوع در حال نماز سازگاري ندارد مثل انگشت شكستن ، بازي باسروصورت و ...بايد ترك شود از آن طرف چيزهايي مثل در حال قيام به مهرنگاه كردن و هر چيزي كه باعث تمركز است رعايت شود .و ) نظم داشتن درنماز اول وقت : خود نظم دغدغه فكري را از بين مي برد نماز و امور عبادي اگر با نظم انجام گيرد در حضور قلب موثر هستند .3- عزم جزم : هم تمام موارد پيش گفته با عزمي جزم و تصميمي قاطع انجام گيرد و هم وقتي واردنماز شديد خيلي سفت و محكم بنا را بر اين گذاريد كه در حد توان افكاروهم خيالات و حواس پرتي را كنار گذاريد رعايت كردن دقيق موارد قبلي درموفقيت اين عزم نسبت به خود بسيار موثر است هر چه آن ها دقيق تر انجام گيرد در خود نماز هم موفق تريد ( براي آگاهي بيشتر رجوع شود به كتاب حضور قلب در نماز تاليف آقاي علي اصغر عزيزي تهراني ). ;